Πλάτων Συμπόσιο : Σωκράτους και Διοτίμης διάλογος

Admin Αριθμός μηνυμάτων : 8056 Registration date : 10/07/2008

Τον λόγο για τον Έρωτα, που άκουσα κάποτε από μια γυναίκα με προφητικές ικανότητες, τη Διοτίμα, η οποία και σ' αυτά τα ζητήματα, αλλά και σε πολλά άλλα ήταν σοφή, και η οποία ειρήσθω εν παρόδω, όταν κάποτε, πριν από το λοιμό, οι Αθηναίοι θυσίασαν για να λάβουν μαντεία, έδωσε αναβολή στην πανούκλα για δέκα χρόνια· αυτή είναι που δίδαξε και σε μένα τα ερωτικά πράγματα. Το λόγο, λοιπόν, που είπε εκείνη, ύστερα απ' όσα καταλήξαμε με τον Αγάθωνα, θα προσπαθήσω να σας μεταφέρω με λεπτομέρειες, εγώ με τον δικό μου τρόπο, όπως μπορώ. Πρέπει όμως, Αγάθωνα, ν' ακολουθήσω τη δική μου γραμμή διήγησης και ν' αναφερθώ αναλυτικά πρώτα στον ίδιο τον Έρωτα, στην ταυτότητα και στην ποιότητα του και ύστερα στα έργα του. Μου φαίνεται πανεύκολο να σας τα διηγηθώ με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο κάποτε τα παρουσίασε σε μένα η ξένη, εξετάζοντάς με μέ παντοειδείς ερωτήσεις για την ανεύρεση της αλήθειας. Ούτε λίγο ούτε πολύ και εγώ τα ίδια έλεγα σ' αυτή, παρόμοια μ' αυτά που τώρα σε μένα ο Αγάθωνας έλεγε, ότι δηλαδή ο Έρωτας είναι μεγάλος θεός και ότι σχετίζεται με το καλό. Και με ήλεγξε και μένα με τα ίδια επιχειρήματα που εγώ ήλεγξα αυτόν, αποδεικνύοντας δηλαδή ότι ούτε καλός είναι, πράγμα που εγώ υποστήριζα, ούτε αγαθός. Και εγώ της είπα: «Τί είναι αυτά; Άραγε ο "Έρωτας είναι αισχρός και κακός;» ΗΔιοτίμα απάντησε: «Δεν αποφεύγεις τις δυσοίωνες εκφράσεις («Μη γρουσουζεύεις!») ή νομίζεις ότι κατ' ανάγκη είναι
αισχρό εκείνο που δεν είναι καλό;» «Και με το παραπάνω!»

« Αλήθεια; Κι αν δεν είναι σοφό, είναι αμαθές; Μήπως δεν σου περνάει από το μυαλό ότι υπάρχει και κάτι ενδιάμεσο μεταξύ σοφίας και αμαθείας;» «Τί είναι αυτό;» «Το να έχεις ορθές απόψεις» είπε, «χωρίς να μπορείς να τις εκφράσεις, δεν καταλαβαίνεις ότι δεν είναι ούτε γνώση -πως θα μπορούσε η γνώση να είναι κάτι ανέκφραστο; - ούτε αμαθία - πώς θα μπορούσε
να ονομαστεί αμαθία, όταν υπάρχει σαφής αντίληψη της αντικειμενικότητας;-- αλλά, αν δεν κάνω λάθος, η ορθή άποψη και σκέψη βρίσκεται ανάμεσα στη φρόνηση και στην αμάθεια». «Δίκιο έχεις!» Είπα εγώ.Μη λοιπόν, μη θεωρείς αναγκαστικά αισχρό, ο,τι δεν είναι καλό ή κακό ο,τι δεν είναι αγαθό. Έτσι λοιπόν, καισχετικά με τον Έρωτα, αφού και ο ίδιος παραδέχεσαι ότι δεν είναι αγαθός ή καλός, μην νομίζεις ότι πολύ περισσότερο θα 'πρεπε να είναι αισχρός και κακός, αλλά κάτι ενδιάμεσο των δυο αυτών».
«Κι όμως,» είπα εγώ, « είναι κοινά αποδεκτό ότι πρόκειται για μεγάλο θεό· όλοι το λένε. » «Με τη λέξη όλοι», είπε, «αναφέρεσαι στους ειδήμονες ή και στους άσχετους;» « Σε όλους», είπα
και εκείνη γέλασε και είπε θριαμβολογώντας: «Πώς λοιπόν κάνουν λόγο για μεγάλο θεό αυτοί που ισχυρίζονται ότι αυτός δεν είναι καν θεός;» «Ποιοί είναι αυτοί;» είπα εγώ. « Ένας εσύ »,είπε «και μια
εγώ.» Και εγώ είπα: «Δεν σε καταλαβαίνω, τί εννοείς;» Και κείνη ανταπάντησε: «Εύκολα θα καταλάβεις. Δε μου λες; Αρνείσαι ότι στο σύνολό τους οι θεοί είναι ευτυχισμένοι και καλοί; Μη μου πεις ότι θα τολμούσες να πεις ότι κάποιος απ' τους θεούς δεν
είναι ευτυχισμένος και καλός;» «Όχι, μα το Δία!» Απάντησα.
« Κι ονομάζεις λοιπόν ευτυχισμένους, αυτούς που δεν έχουν αποκτήσει τα καλά και τα αγαθά;» « Όχι, βέβαια!»
« Έλα που για τον Έρωτα παραδέχτηκες ότι λόγω έλλειψης των καλών και των αγαθών τα επιθυμεί αυτά, γιατί τά 'χει ανάγκη. » «Ναι, το παραδέχτηκα».

« Πώς λοιπόν, θα μπορούσε να είναι θεός αυτός που δεν έχει μερίδιο στα καλά και στα αγαθά;» «Δε γίνεται, απ' ό,τι φαίνεται».
«Βλέπεις λοιπόν», είπε, «ότι και συ δεν θεωρείς τον Έρωτα θεό;»
«Τί μπορεί νά ‘ναι ο Έρωτας», είπα εγώ, «θνητός;»
«Καθόλου!» «Αλλά τί;» «Κάτι ενδιάμεσο μεταξύ θνητού και αθάνατου ,σύμφωνα με τα προηγούμενα,» είπε, και εγώ απόρησα: «Δηλαδή, Διοτίμα, τί είναι αυτό;»
«Μεγάλη θεότητα, Σωκράτη· και για να το ξέρεις, κάθε θεότητα βρίσκεται ανάμεσα στους θεούς και τους θνητούς».
«Και ποιες δυνάμεις έχει»; Ρώτησα εγώ. «Ερμηνεύει και μεταφράζει, στους μεν θεούς τα ανθρώπινα στους δε ανθρώπους τα θεϊκά· και πιο συγκεκριμένα, από τους μεν τις παρακλήσεις και τις
θυσίες από τους δε, τις απαιτήσεις και τις αποζημιώσεις για τις θυσίες και, καθώς βρίσκεται στη μέση, συμπληρώνει τέλεια και τους μεν και τους δε, ώστε τα πάντα έχουν συνδεθεί με τ’ όνομά του. Με τη μεσολάβηση του, προοδεύει στο σύνολο της η
μαντική τέχνη και η τέχνη των ιερέων και εκείνων που καταπιάνονται με τις θυσίες, τις τελετές, τις μαγγανείες και γενικά τη μαντεία και τη μαγεία».

« 0 θεός δεν έρχεται σε άμεση επαφή με τον άνθρωπο, αλλά με τη διαμεσολάβησή του ασκείται η επαφή και συνομιλία συνολικά μεταξύ θεού και ανθρώπων, είτε είναι ξύπνιοι είτε κοιμούνται· ο
άντρας που διακρίνεται για τη σοφία του σ' αυτά τα ζητήματα ονομάζεται θεόπνευστος, ενώ εκείνος που διακρίνεται σε κάποια άλλη τέχνη, είτε αυτή απαιτεί πνευματική είτε χειρωνακτική εργασία, ονομάζεται μηχανικός. Αυτές λοιπόν οι θεότητες είναι πολλές και κάθε είδους και μία απ’ αυτές είναι και ο Έρωτας».
«Ποιός είναι ο πατέρας του και ποια η μητέρα του»; Είπα εγώ.
« Αυτά», είπε, «δεν λέγονται με δυο λόγια· πρέπει να στα πω κάπως πιο εκτεταμένα και θα σου κάνω τη χάρη. Όταν γεννήθηκε η Αφροδίτη, οι θεοί έκαναν δεξίωση και ανάμεσα στους συνδαιτυμόνες ήταν και ο Πόρος, ο γιος της Μήτιδας. Αφού λοιπόν έφαγαν και ήπιαν, κατέφθασε για ζητιανιά και η Πενία, μια και
υπήρχε ευθυμία από το πλούσιο και άφθονο γεύμα, και στάθηκε στην πόρτα. Ο Πόρος που λες, μέθυσε από το νέκταρ - άλλωστε δεν υπήρχε ακόμη κρασί και μπήκε και κοιμήθηκε στον κήπο του Δία, υπό τη δυνατή επήρεια του ποτού. Η Πενία τώρα, είχε βάλει
στο μυαλό της να κάνει ένα παιδί με τον Πόρο και με απώτερο στόχο την αποφυγή της μιζέριας της· ξάπλωσε λοιπόν πλάι του και έτσι πραγματοποιήθηκε η σύλληψη του Έρωτα. Για το λόγο αυτό ο Έρωτας έχει γίνει ακόλουθος και υπηρέτης της Αφροδίτης, επειδή
γεννήθηκε στη δεξίωση για τη γέννηση της Αφροδίτης και γιατί συνάμα από τη φύση του είναι εραστής της ομορφιάς και η Αφροδίτη είναι πράγματι όμορφη. Και επειδή είναι γιος του Πόρου και της Πενίας κληρονόμησε μια τέτοια τύχη: Πρώτα -πρώτα είναι πάντα φτωχός και απέχει πάρα πολύ από το να είναι
μαλακός και καλός, όπως οι πιο πολλοί νομίζουν, αλλά είναι σκληρός και τραχύς και ξυπόλητος και άστεγος, και κοιμάται στο χώμα, χωρίς σκεπάσματα και ξενυχτά στις πόρτες, στο δρόμο και στο ύπαιθρο και γενικά έχει πάρει τη φύση της μητέρας του, παντοτινός
συγκάτοικος της ανέχειας.

Απ' τον πατέρα του τώρα κληρονόμησε την επιβουλή για τους καλούς και τους αγαθούς, γιατί είναι ανδρείος και θρασύς και ορμητικός· είναι επίσης ασυναγώνιστος κυνηγός· συνέχεια κάτι σκαρώνει, είναι επινοητικός και λαχταρά τη φρόνηση, καταγίνεται σ' όλη του τη ζωή με τη φιλοσοφία και είναι απατεώνας και μάγος και σοφιστής ολκής. Κι έτσι απ' τη φύση του ούτε αθάνατος είναι, αλλά ούτε και θνητός. Κάποιες ώρες της ίδιας ημέρας, όταν δεν τον
δέρνει η φτώχεια, είναι ζωντανός και ακμαίος και κάποιες άλλες πεθαίνει, αλλά ξαναζωντανεύει, λόγω της πατρικής του καταγωγής. Όσο για το εισόδημά του, αυτό το εξασφαλίζει σε μικρές ποσότητες κι έτσι ο Έρωτας ούτε αποταμιεύει, αλλά ούτε και δυστυχεί και βρίσκεται ανάμεσα στη σοφία και στην αμάθεια.

«Συμβαίνει το εξής: Κανένας απ' τους θεούς δεν φιλοσοφεί ούτε επιθυμεί να γίνει σοφός (άλλωστε είναι) και κανένας άλλος δεν φιλοσοφεί, ενώ είναι σοφός. Όσο κι αν σου φαίνεται παράξενο ούτε οι αμαθείς φιλοσοφούν ή επιθυμούν σοφοί να γίνουν,
γιατί η ίδια η αμάθεια, τους κρατάει αιχμάλωτους,καθώς πιστεύουν ότι τους είναι αρκετό, το να μην είναι καλοί και αγαθοί και φρόνιμοι. Εξάλλου, αυτός που δεν έχει συναίσθηση της ένδειάς του, δεν
επιθυμεί εκείνο που δεν νομίζει ότι χρειάζεται».
«Ποιοί λοιπόν, Διοτίμα,» είπα εγώ, «φιλοσοφούν, αν δεν φιλοσοφούν οι σοφοί κι οι αμαθείς;»
«Κι ένα παιδί», είπε « θα το καταλάβαινε ότι φιλοσοφούν εκείνοι που βρίσκονται ανάμεσα σ' αυτές τις δυο κατηγορίες κι ένας απ' αυτούς είναι κι ο Έρωτας.

Η σοφία καταλέγεται στα πιο όμορφα πράγματα κι ο Έρωτας αναφέρεται στην ομορφιά. Κατ' ανάγκη ο Έρωτας είναι φιλόσοφος, αλλά βρίσκεται κάπου στη μέση μεταξύ του σοφού και του αμαθή. Στις καταβολές του παραπέμπουν τα αίτια αυτής της ιδιότητας· κατάγεται από πατέρα σοφό και εύπορο κι από μητέρα όχι σοφή και άπορη.
Φίλε Σωκράτη, αυτή είναι n φύση της θεότητας. Τώρα σχετικά με την αντίληψη που είχες για τον Έρωτα, με το δίκιο σου την είχες και δεν σε παρεξηγώ. Κατά τη γνώμη μου, και με βάση τα λεγόμενα σου, σχημάτισες αυτή τη γνώμη γιατί ταύτισες τον Έρωτα με το αντικείμενο του πόθου και όχι μ'αυτόν που ποθεί, και γι αυτό φαντάζομαι σου φαινόταν στο έπακρο καλός ο Έρωτας. Και πράγματι, ο πόθος για το πραγματικά όμορφο είναι πράγμα και
λεπτεπίλεπτο και τέλειο και αξιοθαύμαστο. Το να ποθείς, όμως, είναι εντελώς διαφορετικό και έχει να κάνει με τον ανάλυση που σου έκανα.»
« Ωραία!» είπα εγώ, «πολύ καλά τα λες, ξένη, όμως, αφού είναι τέτοιος ο Έρωτας, οι άνθρωποι τί τον χρειάζονται;»

«Ακριβώς αυτό, Σωκράτη,» είπε, «θα προσπαθήσω στη συνέχεια να σου εξηγήσω. Αυτές είναι οι ιδιότητες και οι καταβολές του Έρωτα και έχει σαν αντικείμενο τα όμορφα, όπως λες, αντικείμενα. Αν
κάποιος μας ρωτούσε «ποιά σχέση με τα όμορφα, Σωκράτη και Διοτίμα, έχει ο Έρωτας;» Ή αν μας ρωτούσε πιο ξεκάθαρα: «ο εραστής ποθεί τα καλά. Δηλαδή τί ποθεί;»
Και εγώ απάντησα: «ασφαλώς να τα’ αποκτήσει!»
«Η απάντηση σου,» είπε, «έχει ανάγκη από μια
τέτοια ερώτηση: Τί θα συμβεί σε εκείνον που θ’ αποκτήσει τα καλά;»
«Σ'αυτή σου την ερώτηση,» είπα, «δεν είμαι και
πολύ έτοιμος να σου απαντήσω.»

«Πες ότι κάποιος άλλαζε,» είπε,« και αντί για το καλό μας έβαζε το αγαθό και σε ρωτούσε: «Εμπρός,Σωκράτη, πες μου. Ο εραστής ποθεί τα αγαθά,δηλαδή τί ακριβώς ποθεί;»
«Ασφαλώς να τ’ αποκτήσει!» είπα εγώ. «Και τί θα συμβεί σε κείνον που θ’ αποκτήσει τα
αγαθά;» «Σ’ αυτό είμαι πιο προετοιμασμένος ν'απαντήσω,»
είπα εγώ, «και η απάντηση μου είναι ότι θα γίνει ευτυχισμένος;»

«Άρα,» είπε « οι ευτυχισμένοι γίνονται ευτυχισμένοι με την απόκτηση των αγαθών και νομίζω δεν χρειάζεται να υποβάλω το ερώτημα σχετικά με το είδος της επιθυμίας που έχει αυτός που θέλει να γίνει ευτυχισμένος, αφού η απάντηση είναι αυτονόητη.» «Σωστά μιλάς!» Είπα εγώ.
«Αυτή τη διακαή επιθυμία κι αυτόν τον έρωτα πιστεύεις ότι νιώθουν όλοι οι άνθρωποι ανεξαιρέτως και όλοι θέλουν ν' αποκτήσουν τα αγαθά ή μήπως
πιστεύεις κάτι άλλο;» «Αυτή θα είναι η απάντησή μου,» είπα εγώ, « όλοι ανεξαιρέτως.»
«Και πώς εξηγείς αυτά που είπαμε,» πρόσθεσε, «ότι δεν αγαπούν όλοι, αν βέβαια ισχύει ότι όλοι αγαπούν τα ίδια πράγματα και παντοτινά, αλλά αποδείξαμε ότι άλλοι αγαπούν και άλλοι όχι;»
«Και εγώ τα έχω χαμένα!» Ψέλλισα.
«Να μην τα έχεις χεις χαμένα,» με ενθάρρυνε, «γιατί απομονώνουμε μια μορφή του έρωτα και την ονομάζουμε έρωτα, χρησιμοποιώντας το όνομα του συνόλου. Την ίδια κατάχρηση κάνουμε και σε πολλές άλλες περιπτώσεις.»
«Σαν ποιά δηλαδή;» Ρώτησα εγώ.
«Σαν την παρακάτω. Η ποίηση βέβαια, το ξέρεις και ο ίδιος, είναι κάτι πολύ γενικό. Κάθε βήμα
οποιουδήποτε και κάθε αιτία που μεταβάλλει το τίποτα σε κάτι είναι ποίηση· Υπ' αυτό το πρίσμα όλες οι τεχνικές εργασίες και κατασκευές είναι ποιήσεις και οι τεχνίτες που τις ασκούν είναι όλοι ποιητές.»«Αλήθεια λες.» «Όμως,» συνέχισε αυτή, «ξέρεις πολύ καλά ότι δεν
ονομάζονται ποιητές, αλλά έχουν άλλες ονομασίες. Από το σύνολο της ποίησης ένα μόνο μόριο, δηλαδή αυτό που σχετίζεται με τη μουσική και το μέτρο, αποκόπηκε, διεκδίκησε για τον εαυτό του το αποκλειστικό προνόμιο να ονομάζεται με το όνομα του συνόλου. Αυτό το μόριο μονάχα ονομάζεται ποίηση και, όσοι σ' αυτό εντρυφούν, ποιητές !»
«Και πάλι μιλάς σωστά!» Συμπλήρωσα.«Το ίδιο συμβαίνει και με τον έρωτα. Περιληπτική
έννοια που δηλώνει την σφοδρή επιθυμία για τα αγαθά και τον ασίγαστο και απατηλό πόθο του κάθε ανθρώπου για ευτυχία. Όμως κάποιοι στρέφονται και τον αναζητούν σε διαφορετικά μέρη, άλλος τον συνδέει με την απόκτηση χρημάτων, άλλος με την άσκηση του σώματος κι άλλος με τη φιλοσοφία, αλλά σ' αυτές τις περιπτώσεις ούτε ερωτευμένοι
λέγονται, ούτε ερωτευμένοι αποκαλούνται, αλλά κάποιοι που καταγίνονται και με ιδιαίτερο ζήλο επιδιώκουν μια και μόνο μορφή, ένα μόριο του έρωτα, οικειοποιούνται το όνομα του συνόλου και εδώ γίνεται λόγος και για έρωτα και ερωτευμένους και για εραστές.» «Αυτά που λες,» είπα εγώ, «έχουν πολλές πιθανότητες να βρίσκονται κοντά στην αλήθεια.» «Υπάρχει μια εκδοχή,» συνέχισε, «σύμφωνα με την οποία διακατέχονται από έρωτα εκείνοι που επιζητούν το έτερο ήμισυ του εαυτού τους. Κατά τη δική μου όμως άποψη, ο έρωτας δεν έχει να κάνει ούτε με το μισό, ούτε με το σύνολο, αν δεν έχει, φίλε μου, σημείο αναφοράς το αγαθό,
αφού οι άνθρωποι δεν θα δίσταζαν ν' ακρωτηριαστούν και στα πόδια και στα χέρια, αν
ήταν πεπεισμένοι πως τα δικά τους μέλη είναι αρρωστημένα. Κατά συνέπεια δε νομίζω ότι κάθε άνθρωπος ερωτεύεται το όμοιο ή το συμβατό με τον εαυτό του, αλλά ονομάζει οικείο, εκείνο που είναι αγαθό και, ξένο, εκείνο που είναι κακό.
«Γιατί δεν υπάρχει τίποτε άλλο που να ερωτευτούν σφοδρά οι άνθρωποι, εκτός από το αγαθό ή μήπως εσύ πιστεύεις κάτι άλλο;» «Μα το Δία, δεν βρίσκω
κάτι άλλο,» συμπλήρωσα. «Επομένως,» είπε εκείνη, «είναι τόσο απλό στη διατύπωσή του: οι
άνθρωποι ποθούν σφοδρά το αγαθό.» «Ακριβώς,» απάντησα. «Δε νομίζεις,» συνέχισε, «ότι θα έπρεπε να προσθέσουμε πώς: οι άνθρωποι ποθούν σφοδρά και την απόκτηση των αγαθών;» «Να το προσθέσουμε.» «Δεν θά ' πρεπε,» συνέχισε, «να προσθέσουμε: όχι μόνο για το παρόν, αλλά εφ' όρου ζωής;» «Ας το προσθέσουμε κι αυτό!»

«Εν κατακλείδι,» είπε, «ο έρωτας είναι εκείνος ο πόθος για την παντοτινή απόκτηση του αγαθού.» «Δεν βρίσκω κάτι στα λεγόμενα σου, που να μην ευσταθεί,» ήταν η απάντηση μου. «Αφού λοιπόν ο έρωτας είναι αποκλειστικά αυτό το πράγμα και σε
κάθε περίπτωση, ποιος τροπος», συνέχισε εκείνη, «εκείνων που τον επιδιώκουν και ποιας πράξης ο ίδιαίτεοος ζήλος και n ισχυρή ένταση όλων των δυνάμεων, θα ονομάζονταν έρωτας; Ποια λες να είναι αυτή η πράξη; Μπορείς να απάντησεις;»
«Δεν θα είχα, μετά απ' αυτό, Διοτίμα, καμιά επιφύλαξη για τη σοφία σου,» είπα εγώ, «και θα μαθήτευα κοντά σου για να διαφωτιστώ πάνω σ’ αυτά τα ζητήματα.» «θα σε διαφωτίσω,» είπε. «Η γέννα σε καλό και όμορφο κλίμα του σώματος και
της ψυχής.» «Αυτό που λες,» είπα εγώ, «χρειάζεται ερμηνεία μάντη και δεν το καταλαβαίνω.» «θα σου μιλήσω πιο καθαοά,» συνέχισε εκείνη, «0ι άνθρωποι, Σωκράτη, στο σύνολό τους κυοφορούν και στο σώμα και στην ψυχή και, όταν φτάσουν σε κάποια ηλικία, η φύση μας επιδιώκει τον τοκετό. Δεν μπορεί να γεννήσει σε κλίμα άσχημο και αισχρό,
αλλά μόνο σε καλό και όμορφο. Η συνουσία του άντρα και της γυναίκας είναι έκφραση της γέννας.
Αυτό, δηλαδή η κύηση και ο τοκετός, είναι θεάρεοτο πράγμα και παρατηρείται στα ζώα που είναι θνητά για την εξασφάλιση της αθανασίας. Αντίθετα σε
κλίμα αταίριαστο τίποτα δεν μπορεί να γεννηθεί.

Και είναι αταίριαστο ό, τιδήποτε αντίκειται στις κάθε είδους θεϊκές επιταγές και θεωρείται αισχρό, ενώ ταιριαστό, ό, τι θεωρείται καλό. Είναι παρούσα στον
τοκετό η Μοίρα και η θεά του τοκετού η Ειλείθυια η Καλλονή και για το λόγο αυτό, όταν το κύημα που προσεγγίζεται πληροί όλες τις προϋποθέσεις ευπρέ-
πειας, παίρνει χαοούμενη όψη και ανακουφισμένο απλώνεται και συντελούνται ο τοκετός κι η γέννα σχετικά εύκολα. Αντίθετα, όταν έχουμε να κάνουμε
με αισχρότητα, παίρνει όψη σκυθρωπή και με άσχημη συναισθηματική φόρτιση ζαρώνει, εμποδίζεται και τραβιέται πίσω με αποτέλεσμα να μην συντελείται η γέννα και το έμβρυο να παραμένει και να ταλαιπωρείται . . Πέρα από αυτά στο καλό
κλίμα στο υπό κύηση και σε προχωοημένο στάδιο κύησης έμβρυο δημιουργείται έντονη ψυχική έξαψη και ορμή και μέσα από τις έντονες ωδίνες του
τοκετού, απελευθερώνεται ο οργανισμός που κυοφορεί. Συμπερασματικά ο έρωτας, Σωκράτη, δεν είναι για το καλό, όπως εσύ νομίζεις. » «Αλλά
για τί;» «Για τη γέννηση και τον τοκετό σε καλό και ευχάριστο κλίμα. »
«Πολύ καλά!» Είπα εγώ.

«Πάμε καλά ως εδώ,» είπε. «Και γιατί αναφέρεται στη γέννηση; Γιατί η γέννηση είναι εκείνο που δίνει την αίσθηση της αιωνιότητας και της αθανασίας
στα θνητά όντα. Κατ’ ανάγκη, είναι ανάγκη να επιθυμεί κανείς την αθανασία μαζί με το αγαθό, σύμφωνα με όσα έχουμε παραδεχτεί ως τώρα, αν
βέβαια ο έρωτας σχετίζεται με την παντοτινή απόκτηση του αγαθού. Κατ' επέκταση και με βάση τα προηγούμενα ο έρωτας αναφέρεται αναγκαστικά
και στην αθανασία.»
Σε όλα αυτά τα ζητήματα μου έδινε τα φώτα της, κάθε φορά που έκανε λόγο για τα ζητήματα του έρωτα και μια φορά με ρώτησε: «Ποια νομίζεις,
Σωκράτη, ότι είναι αιτία για τον έρωτα αυτόν και την σφοδρή επιθυμία; Ή μήπως δεν
αντιλαμβάνεσαι ότι όλα τα θηρία αποκτούν τρομερή διάθεση, όταν επιθυμήσουν τη γέννα, και της στεριάς και τα φτερωτά. Νοσούν στην κυριολεξία και έχουν έντονη την ερωτική διάθεση, πρώτα-πρώτα να ζευγαρώσουν μεταξύ τους και στη συνέχεια για την τροφή αυτού που θα γεννηθεί και είναι αποφασισμένα, αν και χωρίς εφόδια από
τη φύση τους, για την υπεράσπιση των απογόνων, να τα βάλουν με τα ισχυρότατα και να υποφέρουν τα ίδια από την πείνα προκειμένου να θρέφουν τα
μικρά, και να πεθαίνουν για χάρη τους κι οτιδήποτε άλλο να κάνουν.
Οι άνθρωποι, θα σκεφτόταν κανείς, τα κάνουν αυτά ύστερα από κάποια σκέψη. Όμως τα θηρία για ποιο λόγο έχουν αυτή την έντονη ερωτική
διάθεση; Μπορείς να απαντήσεις;» Και εγώ πάλι της απάντησα ότι δεν γνωρίζω. Και
κείνη τότε είπε: «Αλήθεια, σκέφτεσαι να γίνεις κάποτε ειδικός στα ερωτικά, αν αυτά δεν τα καταλαβαίνεις;» «Ακριβώς για το λόγο αυτό, Διοτίμα, ήρθα σε σένα, επειδή, όπως σου είπα και πριν από λίγο, συνειδητοποίησα ότι χρειάζομαι
δασκάλους. Έλα λοιπόν, διαφώτισέ με και για την αιτία που συμβαίνει αυτό στα θηρία και σε όλα τα άλλα θέματα που άπτονται του έρωτα.»
«Αν πιστεύεις ότι αυτή η ερωτική διάθεση, πράγμα που πολλές φορές υιοθετήσαμε έχει σχέση με τη φύση, μην απογοητεύεσαι,» είπε.
« Άλλωστε και στην περίπτωσή μας για τους ίδιους λόγους η θνητή φύση επιδιώκει στο μέτρο του δυνατού την αιωνιότητα και την αθανασία. Και
αυτό το μπορεί μόνο μ' αυτό τον τρόπο, δηλαδή με τη γέννηση, αφού πάντα αφήνει πίσω του κάποιο νέο στη θέση του παλιού και, εξάλλου, το καθένα
χωριστά από τα ζώα, όσο καιρό ζουν, ονομάζεται και είναι το ίδιο, όπως ακριβός και ο άνθρωπος ονομάζεται ο ίδιος από πιτσιρικάς μέχρι να γίνει
γέρος. Αυτός όμως, παρόλο που ποτέ δεν έχει
πάνω του τα ίδια συνοδά χαρακτηριστικά, εντούτοις αποκαλείται συνέχεια ο ίδιος· πράγματι πάντοτε αποκτά καινούργια χαρακτηριστικά, ενώ
ταυτόχρονα αποβάλλει κάποια στοιχεία και χαρακτηριστικά, είτε στην τριχοφυΐα είτε στη σάρκα και στα οστά είτε στο αίμα και στο σώμα
συνολικά. Και μη νομίσεις ότι αυτά εντοπίζονται μόνο στο σώμα, αλλά και τα ψυχικά
χαρακτηριστικά και το ηθικό υπόβαθρο και οι απόψεις, ακόμη και οι επιθυμίες, οι ηδονές, οι φόβοι και οι λύπες, ποτέ κανένα από αυτά δεν παραμένει με την ίδια μορφή και αναλλοίωτο στον καθένα, μα κάποια εμφανίζονται και κάποια
υποχωρούν. Ακόμη πιο παράδοξο από αυτά είναι πως και οι γνώσεις- όχι βέβαια πως άλλες έρχονται και άλλες μας εγκαταλείπουν και πως ποτέ δεν είμαστε οι ίδιοι σχετικά με τις γνώσεις μας παθαίνουν το ίδιο πράγμα χωριστά η κάθε μια.

Υπάρχει η μελέτη, όταν η γνώση πρόκειται να δραπετεύσει. Άλλωστε η λήθη αποτελεί την απόδραση της γνώσης, και η μελέτη ξανασώζει τη
γνώση επαναφέροντας στη μνήμη την καινούργια στη θέση της παλιάς με τέτοιο τρόπο, ώστε να φαίνεται πως πρόκειται για την ίδια.
Με τον τρόπο αυτό κάθε θνητή ύπαρξη διασώζεται, χωρίς να είναι αέναα η ίδια σε όλα τα χαρακτηριστικά της, όπως ακριβώς η θεϊκή φύση, αλλά με το να αφήνει ο απερχόμενος και γερασμένος οργανισμός πίσω του άλλον νέο και
ακμαίο όμοιο του.
Μ' αυτό λοιπόν το μηχανισμό, Σωκράτη, τα θνητά συμμετέχουν στην αθανασία και στο σώμα και σ' όλα τα άλλα. Η αθάνατη φύση είναι αλλού.
Μη λοιπόν απορείς που από τη φύση κάθε ύπαρξη με κάθε τρόπο εκδηλώνει στοργή και φροντίδα για το βλαστάρι της. Αυτός ο ζήλος και ο έρωτας και το
ενδιαφέρον ενσταλάζονται στον καθένα από τον πόθο για την αθανασία.»
Και εγώ σαν άκουσα το λόγο απόρησα και είπα «Ωραία! Πάνσοφη Διοτίμα, αυτά έτσι είναι στ’
αλήθεια πράγματι;» Και εκείνη, όπως ακριβώς οι καλά κακαταρτισμένοι
σοφιστές, είπε. «Να μην έχεις καμιά αμφιβολία γι αυτά· επιπρόσθετα αν επικέντρωνες την προσοχή σου στον αγώνα για διάκριση που κάνουν οι
άνθρωποι, θα είχες πολλά ερωτηματικά με τον παραλογισμό τους, αν δεν καταλαβαίνεις αυτά που έχω πει.
Αναλογίσου με τι σφοδρό έρωτα επιθυμούν να γίνουν διάσημοι και δόξα αθάνατη στο διηνεκές να καταγράφουν στο ενεργητικό τους και είναι έτοιμοι
να υποβληθούν σε κάθε κίνδυνο για το σκοπό αυτό περισσότερο παρά για τα παιδιά τους, και χρήματα να ξοδέψουν και να καταβάλουν οποιοδήποτε
κόπο, ακόμη και να πεθάνουν.
Νομίζεις άραγε ότι η Άλκηστη θα πέθαινε για τον Άδμητο, ή ο Αχιλλέας θα πέθαινε μετά τον
Πάτροκλο, ή ο δικός μας ο Κόδρος θα πέθαινε νωρίτερα για να βασιλεύσουν τα παιδιά του, αν δεν πίστευαν ότι θα εξασφαλίσουν αθάνατη μνήμη για
την αρετή τους με την οποία σήμερα εμείς τους έχουμε συνδέσει; Πολύ απίθανο μου φαίνεται,
αλλά νομίζω ότι οι πάντες πράττουν τα πάντα για την αθάνατη αρετή και για μια τόσο λαμπρή δόξα και όσο πιο ανδρείοι είναι, τόσο πιο πολύ προσπαθούν γιατί αγαπούν το αθάνατο. Εκείνοι που είναι εγγαστρωμένοι στα σώματα, προς τιςγυναίκες πιο πολύ στρέφονται και εκδηλώνουν τον ερωτισμό τους με τον τρόπο αυτό, καθώς με την απόκτηση παιδιών εξασφαλίζουν, όπως πιστεύουν, για την υπόλοιπη ζωή τους αθανασία και ανάμνηση και ευτυχία.

Εκείνοι τώρα που είναι εγγαστρωμένοι στην ψυχή γιατί υπάρχουν εκείνοι των οποίων οι ψυχές κυοφορούν ακόμη περισσότερο από ό,τι με τα
σώματα, εκείνα που ταιριάζει στην ψυχή να κυοφορήσει και να γεννήσει. Και τι ταιριάζει στην ψυχή; Και η φρόνηση και η υπόλοιπη αρετή. ανάμεσα σ' αυτούς είναι και οι ποιητές που είναι στο σύνολο τους δημιουργοί και από τους τεχνίτες
εκείνοι που είναι εφευρέτες. Η πιο μεγάλη και η πιο ωραία εκδήλωση της φρόνησης έχει σχέση με την εύρυθμη και αρμονική διάταξη όσων έχουν
σχέση με την πόλη και την κοινωνία και αυτή η διάταξη έχει όνομα, σωφροσύνη και δικαιοσύνη.

Απ 'αυτούς τώρα, αν κάποιος από μικρή ηλικία είναι εγγαστρωμένος στην ψυχή και παραμένει άγαμος, παρόλο που βρίσκεται σε ηλικία συνουσίας, επιδιώκει πλέον τον τοκετό και τη γέννα. Και νομίζω ότι αναζητεί περιφερόμενος εδώ
και κει το καλό κλίμα μέσα στο οποίο θα συντελεστεί η γέννα. Και επειδή κυοφορεί,
υποδέχεται φιλοφρόνως τα καλά πιο πολύ σώματα, παρά τα αισχρά, και αν συναντήσει ψυχή δυνατή και όμορφη που τη διακρίνει η δύναμη και
η εξυπνάδα, παραδίδεται ερωτικά σ' αυτή την ενωμένη δύναμη και σ' αυτό τον άνθρωπο αμέσως τονίζει με θαυμαστή ευφράδεια την αξία της
αρετής, το πως οφείλει να είναι ο άνδρας ο αγαθός και ποιες πρέπει να είναι οι ασχολίες του, προσπαθώντας να τον εκπαιδεύσει. Επειδή λοιπόν,
νομίζω, αγγίζει τον καλό και συναναστρέφεται μαζί του, εκείνα που από παλιά κυοφορούσε τα εκμαιεύει και τα γεννά και, είτε είναι παρών είτε
είναι απών παρίσταται νοερά, και τον καρπό της γέννας τον εκτρέφει από κοινού με κείνον, με αποτέλεσμα αυτοί οι άνθρωποι να έχουν ανώτερη
μορφή επαφής από εκείνη των παιδιών μεταξύ τους, και φιλία πιο σταθερή. καθώς έχουν έρθει οε ιδεατή επαφή με τα ομορφότερα και πιο αθάνατα παιδιά.

Και ο καθένας για τον εαυτό θα δεχόταν να είχαν γεννηθεί τέτοια παιδιά περισσότερο,
πάρα το ανθρώπινα. και έριχνε μια ματιά στον Όμηρο, τον Ησίοδο και τους άλλους
ποιητές, θα ζήλευε τους αγαθούς, κυρίως για την ποιότητα των παιδιών που άφησαν πίσω τους, αφού, με το να είναι αυτά που είναι, εξασφαλίζουν σε κείνους αθάνατη δόξα και αιώνιο μνήμη. Αν θέλεις πάλι, δες τι παιδιά
άφησε πίσω στη Σπάρτη ο Λυκούργος, σωτήρες της Σπάρτης και, για να μιλήσω γενικά, της Ελλάδας. Καταξιωμένος ανάμεσα σας είναι και ο Σόλωνας για το νομοθετικό του έργο και άλλοι πολλοί σε πολλά μέρη και
στους Έλληνες και στους βαρβάρους υπάρχουν που παρουσίασαν πολλά και θεάρεστα έργα και διαπότισαν τους ανθρώπους με κάθε είδους αρετή. Σ' αυτούς λοιπόν ήδη πολλά ιερά έχουν αφιερωθεί για τα παιδιά τους, (δημιουργήματα) ενώ ποτέ σε κανένα ως τώρα, για τα παιδιά του τα
ανθρώπινα.

Σ' αυτά λοιπόν τα ερωτικά ζητήματα, Σωκράτη, ίσως ακόμη και συ θα μπορούσες να μυηθείς. Στα ανώτατα όμως μυστήρια, εξαιτίας των οποίων υπάρχουν κι αυτά, μυείται κανείς εξετάζοντας τα διαλεκτικά και με σωστό τρόπο, και δεν ξέρω αν το καταφέρεις . Όμως θα σου μιλήσω και δεν θα υστερήσω σε προθυμία. Εσύ προσπάθησε να με
παρακολουθείς, αν βέβαια το μπορείς. Γιατί πρέπει εκείνος που κάνει ορθή προσέγγιση αυτού του πράγματος, να αρχίζει να αναζητά τα καλά σώματα από τα νεανικά του χρόνια και, σε πρώτη φάση, εάν υποτεθεί ότι ακολουθείται η ορθή πορεία,
επιβάλλεται να αγαπήσει αυτός το σώμα ενός ανθρώπου και εκεί να γεννήσει καλούς λόγους και, στη συνέχεια πρέπει να εννοήσει ότι η ομορφιά που βρίσκεται σε ένα οποιοδήποτε σώμα, σε ένα άλλο σώμα είναι ακριβώς όμοια και, εάν πρέπει να επιδιώκει την ομορφιά που σχετίζεται με την εξωτερική εμφάνιση, θά ήταν ανοησία ολκής να μη
θεωρεί ένα και το αυτό πράγμα το κάλλος που παρατηρείται σ' όλα τα σώματα. Αφού
συνειδητοποιήσει αυτό, οφείλει να γίνει εραστής όλων των καλών σωμάτων, και, αφού περιφρονήσει τη σφοδρή επιθυμία ενός, να την παραβλέψει και να τη θεωρήσει ασήμαντη. Μετά από αυτά επιβάλλεται να θεωρήσει ότι η ψυχική
ομορφιά έχει σημαντικό προβάδισμα έναντι του σωματικού κάλλους, ώστε, κι αν κάποιον ψυχικά δεν τον αγγίζουν ψεγάδια, αλλά η νεανική του
ανθηρότητα σωματικά είναι ασήμαντη, να είναι αρκετό σ' αυτόν το να αγαπά και να νοιάζεται και να γεννά τέτοιους λόγους και ν' αναζητεί εκείνους
που θα καταστήσουν καλύτερους τους νέους για να είναι αναγκασμένος να παρατηρεί το καλό μέσα από τις ενασχολήσεις και τους νόμους· ακόμα και
να διαπιστωθεί ότι κάθε έκφραση του καλού βρίσκεται σε συγγενική σχέση μαζί του με τελικό σκοπό να πεισθεί απόλυτα και να θεωρήσει ασήμαντη τη σωματική ομορφιά. Μετά τις ενασχολήσεις, είναι πρέπον να κατευθυνθεί προς το γνωστικό πεδίο μ ε αντικειμενικό στόχο τη θέαση του κάλλους των γνώσεων και καθώς θα
ατενίζει πλέον την απέραντη ομορφιά και όχι πια ,μονάχα του ενός-, όπως ακριβώς ένας υπηρέτης που, αν και αγαπά την ομορφιά ενός παιδιού ή
κάποιου ανθρώπου ή κάποιας ασχολίας, εντούτοις παραμένει ουτιδανός και ποταπών ενδιαφερόντων άνθρωπος, όντας δούλος, -και επιπλέον καθώς θα είναι στραμμένος στο απέραντο πέλαγος του ωραίου, και, καθώς θα παρακολουθεί λόγους
καλούς και μεγαλοπρεπείς, θα γεννά και υψηλά διανοήματα μέσα στο απέραντο φιλοσοφικό κλίμα, μέχρις ότου δυναμώσει εκεί και αυτονομηθεί κατευθυνόμενος προς ένα τομέα γνώσης, ο οποίος έχει άμεση σχέση με το απόλυτα ωραίο.
Προσπάθησε, λοιπόν, να με παρακολουθείς στο βαθμό που μπορείς. Όποιος λοιπόν μέχρι εδώ παιδαγωγηθεί σωστά, σχετικά με τα ερωτικά ζητήματα, καθώς στη συνέχεια θα προσεγγίζει με ορθό βλέμμα τα καλά, πλησιάζοντας στο τέλος της
ερωτικής του διαδρομής, θα του αποκαλυφθεί ξαφνικά κάποιο καλό εξαίσιο στη φύση, δηλαδή εκείνο το ίδιο για το οποίο γίνονταν όλοι οι προηγούμενοι κόποι και που, ως πρώτο
χαρακτηριστικό έχει την αιωνιότητα, δηλαδή δεν γίνεται ούτε χάνεται, δεν αυξάνεται ούτε μειώνεται. Δεν είναι τη μια καλό ή την άλλη αισχρό είναι δηλαδή σταθερό και αναλλοίωτο. Δεν το βλέπουν κάποιοι σαν καλό και κάποιοι σαν αισχρό.
Δεν είναι υπό διαφορετικό πρίσμα η για διαφορετικούς ανθρώπους, άλλοτε καλό και
άλλοτε κακό.

Και δεν γίνεται ορατό σε εκείνον αυτό το καλό όπως λ.χ. κάποιο πρόσωπο ή χέρια ούτε κάποιο άλλο που έχει σχέση με το σώμα, ούτε σαν λόγος ή γνώση, ούτε βρίσκεται κάπου αλλού, όπως σε κάποιο ζώο ή στη γη και τον ουρανό, ούτε
μέσα σε κάποιο άλλο, αλλά αυτό αποκλειστικά από μόνο του σχηματίζει ανεξάρτητο και μοναδικό είδος και τα άλλα καλά συμμετέχουν σ' αυτό κατά τέτοιο τρόπο, ώστε, ενώ αυτά
γίνονται ή χάνονται, να μην υπάρχει σ' αυτό καμιά επίπτωση, μήτε δηλαδή, «να αυξάνεται, μήτε να ελαττώνεται η να παθαίνει κάτι. Όταν λοιπόν κάποιος συνεχίζοντας από εδώ την πορεία του, επειδή εφαρμόζει ορθά την παιδεραστία, αρχίζει ξεκάθαρα εκείνο το καλό
να διακρίνει που θα μπορούσαμε να πούμε ότι πλησιάζει την τελειότητα.
Αυτή συνίσταται στην ορθή ερωτική πορεία με απώτερο στόχο και σταθερή πυξίδα εκείνο το καλό, όπως κάποιος που χρησιμοποιεί κλίμακα διαβάθμισης, από το ένα στα δύο, από τα δυο σε όλα τα καλά σώματα, από τα καλά σώματα στις καλές ασχολίες, από τις ασχολίες στα καλά μαθήματα, και από τα καλά μαθήματα γίνεται στάση σ' εκείνο το μάθημα, που δεν είναι τίποτα άλλο παρά το μάθημα του ίδιου του ωραίου, και
στο τέλος θα υπάρξει αποκάλυψη και γνώση της οντότητας αυτού του ωραίου.
Σ' αυτή λοιπόν τη φάση της ζωής, ενδεχομένως και κάπου αλλού,» είπε η ξένη από τη Μαντινεία, «ο άνθρωπος μπορεί να βιώσει και να οδηγηθεί στη μέθεξη του καλού αυτού.
Αυτό, αν το δεις ποτέ, θα καταλάβεις ότι δε μοιάζει ούτε με χρυσάφι ή ενδυμασία ή με τα όμορφα αγόρια και τους νεαρούς, τους οποίους τώρα βλέπεις και ζαλίζεσαι και είσαι έτοιμος και συ και άλλοι πολλοί που βλέπετε τα τρυφερά
αγόρια και δεν ξεκολλάτε απ’ αυτά, αν ήταν δυνατόν, μήτε να τρώτε μήτε να πίνετε, αρκεί μονάχα να τα βλέπετε και να τα συντροφεύετε. Τι λοιπόν πιστεύουμε, αν γινόταν σε κάποιον να δει αυτό το ωραίο ειλικρινές, καθαρό και γνήσιο, χωρίς να είναι μολυσμένο με σάρκες ανθρώπινες και χρώματα και κάθε είδους μωρολογία των
θνητών, αυτό το θεϊκό ωραίο θα μπορούσε να το δει σαν ανεξάρτητο και μοναδικό είδος; Άραγε νομίζεις ότι η ζωή είναι φαύλη, όταν ο άνθρωπος προσανατολίζεται και βλέπει εκείνο, το οποίο κατ' εξοχήν πρέπει να παρατηρεί και να συναναστρέφεται;
Μήπως σου διαφεύγει ότι εδώ μονάχα σ' αυτόν θα δοθεί η δυνατότητα, επειδή μπορεί να αντικρύσει το καλό, να γεννήσει όχι είδωλα της αρετής, γιατί δεν αγγίζει κάποιο είδωλο, αλλά αληθινή αρετή, καθώς αγγίζει το αληθινό. Αφού λοιπόν γεννήσει την αληθινή αρετή και την υπηρετήσει, ενδέχεται να γίνει αγαπητός στους θεούς και, αν κάποιος άλλος άνθρωπος μπορεί να γίνει αθάνατος, γιατί όχι και κείνος;»

Αυτά λοιπόν, Φαίδρε και οι υπόλοιποι, είπε η Διοτίμα και εγώ έχω πεισθεί, και επειδή έχω πεισθεί, προσπαθώ και τους άλλους να πείσω ότι για να αποκτηθεί αυτό από την ανθρώπινη φύση, δεν θα μπορούσε να βρει κανείς συνεργάτη καλύτερο από τον Έρωτα.
Και για το λόγο αυτό διατείνομαι ότι επιβάλλεται κάθε άντρας να αποτίει φόρο τιμής στον Έρωτα και ο ίδιος προσφέρω προσωπικά και καταπιάνομαι με τα ερωτικά πράγματα, δείχνοντας ζωηρό ενδιαφέρον μα και τους άλλους προσκαλώ και
πλέκω το εγκώμιο του Έρωτα, τονίζοντας τη δύναμη και την ανδρεία του, στο βαθμό που το πετυχαίνω.
Αυτόν, λοιπόν, το λόγο, Φαίδρε, καταθέτω στην ομήγυρη και, αν θέλεις, θεώρησέ τον εγκώμιο του 'Έρωτα, διαφορετικό ονόμασέ τον με όποιο όνομα σ' ευχαριστεί.
Σαν είπε αυτό ο Σωκράτης, οι άλλοι τον επικρότησαν και ο Αριστοφάνης προσπάθησε να πει κάτι, καθώς ο Σωκράτης είχε αναφέρει το όνομά του στο λόγο.

star